Contrastenland

Goedenacht people,

Ik wil beginnen met mijn excuses aan te bieden voor de lange tijd die jullie hebben moeten wachten op deze blog. Jullie hebben natuurlijk massaal zitten hopen op een nieuwe (mama in ieder geval), en snap dat het elke dag een grote teleurstelling moet zijn geweest. Nu kan ik met een heleboel smoesjes aan komen zetten van de categorie "de brug stond open" en "de trein had vertraging", maar het is er simpelweg niet van gekomen. Ik zal vanaf nu proberen ietsjes frequenter wat te schrijven, en zal op deze blog extra mijn best doen.

Waar ik normaal elk weekend wel de hort op ben, was het afgelopen weekend heel erg rustig. De zaterdag heb ik voor de helft verslapen, aangezien ik pas om half 3 wakker werd. Om toch nog wat van de dag te maken, ben ik op de bus gestapt, en heb ik een beetje in het centrum van Tirana rond geslenterd (of nouja, meer gesnelwandeld want slenteren doe ik niet aan, zoals de meeste van jullie die mij kennen wel weten).
Op een gegeven moment kwam ik in een wijk die, straat na straat, gevuld was met barretjes, cafeetjes en (luxueuze) lounges. In eenzelfde straat zat er een meisje op de stoep, zacht te zingen en te bedelen. Ik realiseerde me dat echter pas toen ik haar al voorbij was. Een paar passen verder, stopte ik en dacht ik erover om terug te lopen. Nog geen 2 seconden later vond ik dat alweer een heel stom idee, omdat ik niet zeker wist of ze daadwerkelijk aan het bedelen was, en er bij gaan staan om te onderzoeken of dit het geval was kon natuurlijk ook niet. Misschien zat dat kindje daar gewoon heel onschuldig te zingen, en zou ik haar als ramptoerist het gevoel geven dat ze op een bedelaar lijkt. Maar wat als ze nou wel echt bedelde? Dan was ik haar zomaar voorbij gelopen zonder iets te geven! Struggles. Op zo'n moment wilde ik dat ik in staat was om te slenteren, zodat dit soort dingen je sneller opvallen. Daarom besloot ik uiteindelijk toch maar door te lopen, en nam ik mij voor om aan de volgende extra veel te geven.

Wat voor mij wel duidelijk werd, is dat dit land rijk is aan enorme contrasten. Mensen gaan luxe uiteten, terwijl een jong meisje langs de weg moet bedelen voor geld. Zo zie je aan de ene kant van de straat een dikke bmw rijden, en aan de andere kant een zwerver of een man zonder benen "lopen". Een leegstaand huis, met kapotte ramen en afgebrokkelde muren en een luxe spa/beautycentrum staan pal naast elkaar. Je ziet honden hier ofwel op straat, verwaarloosd en wild, of als schattige puppy's in een kooitje, om verkocht te worden. Ik ben hier nu ruim een week, en toch blijven bepaalde dingen mij verbazen en verrassen.

Over honden gesproken: het is hier de afgelopen dagen hondenweer geweest. Het heeft keihard geregend, geonweerd en gehageld, wat de straten nog moeilijker begaanbaar maakt. Naast het feit dat ik zelf niet zo'n fan ben van regen e.d. (pluizend haar enz) is veel erger natuurlijk hoe het er met sommige huisjes aan toe is van de mensen die in de bergdorpjes leven. Ik hoorde verhalen van volledig ondergelopen huisjes, alles nat, mensen staan tot hun knieën in het water, zelfs bedden zijn helemaal doorweekt. Maar ook voor de mensen in Tirana, die het naar verhouding dan ietsjes beter hebben, is het meer dan vervelend. De huizen zijn slecht gebouwd, slecht geïsoleerd, en ik kan mij niet voorstellen hoe koud zij het gehad moeten hebben, en hoe onmogelijk het leven is als alles, maar dan ook werkelijk alles nat en vies is. Dan realiseer ik me maar weer hoe lekker ik zit hier, warm in het guesthouse, en ik ook helemaal niet moet zeuren over pluishaar. Als je nadenkt over hoe een groot gedeelte van de mensen het heeft hier, worden voor jezelf een heleboel dingen relatief en minder belangrijk. Het enige voordeel, hoewel het een groot woord ervoor is, aan dit slechte weer was, dat het mij deed denken aan mijn thuislandje, en jullie zo allemaal een beetje dichterbij waren op mijn birthday.

Zondagavond ben ik inkopen gaan doen voor dé grote dag. In het straatje dat grenst aan de straat van het guesthouse heb ik een huge ass taart gekocht, waar de banketbakker heel lief "happy birthday Elja" op schreef, en waar ik gratis een 19 kaars bij kreeg. Vervolgens bij een ander bakkertje koekjes gekocht voor de kinderen van de gaarkeuken, wat nog een hele bevalling was. Ik had er namelijk zo'n 150 nodig, en het duurde even voordat de winkelmedewerkster dat begreep. Het was een conversatie die bestond uit "ooooh, yes ok" en vervolgens "aha, hmm" gevolgd door een vastberaden "no". Na ruim een kwartier wist ik nog steeds niet of ze mij nou begreep of niet. Uiteindelijk na drukke gebaren te hebben gebruikt en meerdere malen op mijn vingers het aantal duidelijk geprobeerd te hebben maken snapte de lieve meid mij, en begon ze met inpakken en wegen, 25 koekjes per zakje. Ik deed nog de suggestie om er 50 per zakje te doen, dat kwam echter ook niet over dus liet ik het na de 3e poging maar zitten. Zo tegen twaalven pakte ik mijn taart, stak ik de kaarsjes aan en zong ik om stipt 00.00 happy birthday voor mijzelf. Al vrij snel kreeg ik een aantal hele lieve berichtjes, wat je dan toch al een beetje zo'n jarig gevoel geeft!

De volgende ochtend kwam ik beneden in een versierde woonkamer, en werd ik ontvangen met "happy birthday" gezongen door Koos en Dinie, in het Engels én in het Albanees: heel leuk! Kreeg van de lieve schatten zelfs een cadeautje, echt onwijs lief! Vervolgens mij naar de gaarkeuken begeven, voor het eerste dagje werken. Vera, de eigenaresse, vertelde in het Albanees aan de kinderen dat ik jarig was. Ik verstond er natuurlijk niets van, waardoor het als een complete verrassing kwam toen alle kids, een stuk of 90/100, spontaan voor mij begonnen te zingen. Ik kreeg de ene happy birthday naar de andere naar mijn hoofd geslingerd, en de kids reageerden zo lief na het uitdelen van de koekjes! Hoe dankbaar ze zijn voor zoiets kleins, en voor ons heel gewoons, geeft weer aan hoe weinig zij hebben. Ondanks dat ik jarig was, moest er natuurlijk gewoon gewerkt worden. Ik begon met het snijden van wortelen, sla, tomaten en ui. Het waren er zo oneindig veel, dat ik een halfuur en 1 sneetje in mijn vinger later, sneller sneed dan Jamie Oliver. Daarna mocht ik de kinderen wat vertellen over hygiëne, en zomaar gebeurde het dat ik in eerste instantie niet wist wat ik moest zeggen, iets wat mij zelden overkomt. Waarom was je je handen? Waarom moet je je tanden poetsen? Bij ons in Nederland zijn dit alledaagse handelingen die niet weg te denken zijn uit ons leven. Er wordt niet over gepraat, geen verdere dingen over uitgelegd, omdat je simpelweg weet dat het moet, dat het fris is, en we staan er verder niet eens meer bij stil. Je doet het gewoon. Dit zit zo in ons doen en laten, dat het omschakelen naar het idee dat het voor die kinderen niet vanzelfsprekend gaat, even lastig was in het begin, en ik daarom moest zoeken naar woorden om een goede uitleg te geven.

Naar aanleiding van mijn verhaaltje, moesten alle kinderen hun handen wassen voordat zij aan tafel gingen. "Help maar bij het handen wassen", zei Vera. Ik liep naar buiten, waar de wasbakken zijn, en waar alle, zo'n 100 kinderen dus, zich verzameld hadden en stonden te dringen in de rij om hun handen te wassen. Een beetje hulpeloos keek ik toe, want zag in één oogopslag dat ik de wasbakken niet zou bereiken. Niet zonder een aantal kindjes onder de voeten te lopen, en dat was natuurlijk niet de bedoeling. Ik ging uiteindelijk maar in de deuropening staan met een handdoekje, waar elk kindje braaf zijn handjes kwam afdrogen: heel cute. Toen alle kinderen aan tafel zaten en er gebeden was, konden we beginnen met uitserveren. Ik begon al vrij snel met 3 borden te lopen, omdat dat een stuk sneller gaat, en je 100 bordjes niet één voor één kunt gaan neerzetten. Niet als je warm voedsel wilt eten. Met 3 borden lopen is voor ons allesbehalve spannend, maar de vrouwtjes uit het dorp (meestal moeders of andere vrijwilligers) die helpen tijdens het eten, kennen en kunnen dat niet, waardoor ik in het begin een aantal verbaasde blikken kreeg. Zij zijn echter ook niet op hun achterhoofd gevallen, en al vrij snel kreeg ik alle bordjes doorgeschoven en aangegeven, en was ik dus de hele tijd heen en weer aan het hollen haha. Voor ik het wist waren de kinderen al klaar met eten, en werd er heel snel afgeruimd. De kinderen gaan hier in rondes naar school, dus een aantal van hen moest na het eten direct door. Een paar bleven echter nog met mij kletsen, en wilde van alles weten. Ze gingen in een cirkel om mij heen zitten, en het interview begon. Wat vond ik van Albanië? Hoe is Nederland? Hoe vind ik het daar? Welk vak op school vond ik het leukst? Één meisje vroeg zelfs of ik getrouwd was.. Zie ik er zo uit? dacht ik, haha. Na het vragenrondje hielpen we Lili, de hulp in de keuken, verder met opruimen en reisde ik met Dennis terug naar het Stephan Center. Het eerste werkdagje was top, het werk is leuk en de kids zijn super lief!

'S avonds namen Koos en Dinie mij mee uiteten naar een schattig tentje, niet te ver van het guesthouse vandaan, Artisti. Onwijs leuk ingericht, met schilderijtjes die je daar ook kunt kopen, hele hoge wijnrekken gevuld met, jawel, wijn, en buiten was een klein terrasje met heaters waar je ook heel chill kon zitten. Heb helaas van de inrichting geen foto's gemaakt, héél dom. Mocht ik er nog een keer komen, zal ik dat wel doen! Menukaarten doen ze daar niet aan, in plaats daarvan zetten ze een groot sandwichbord bij je tafel neer waar alle gerechten opgeschreven zijn, heel grappig. Ze hebben maar 1 zo'n bord, en gebruiken die bij elke tafel, vertelde Koos en Dinie, zelfs als het druk is, wat mij best wel onhandig lijkt, maar blijkbaar werkt het voor hun. Het was een super avond, heerlijk gegeten en heerlijk gekletst en gelachen met Koos en Dinie, die btw schatten van mensen zijn. Ze hebben zoveel verhalen te vertellen, zoveel meegemaakt, en ik kan er geen genoeg van krijgen. Het zijn grappige, mooie maar soms ook verdrietige verhalen, en ben elk moment geboeid aan het luisteren geweest. Vind het ontzettend bijzonder wat ze doen, en heb er heel veel bewondering voor!

Terug gekomen van het dinertje was het dan zover: skypen met home sweet home. Ik had mijn feesthoedje opgezet, taart erbij gepakt, en ik verwachtte dikke tranen van moeders, en een overjoyde papa. Het viel echter allemaal mee, mijn zusje zag ik zelfs erg weinig in beeld, want die had haar hoodie aan, en was hoogstwaarschijnlijk make-uploos. Wel was het heel leuk om mijn lieve fam eventjes te spreken, en "live" mijn verhalen met hen te kunnen delen. Mama had van tevoren stiekem cadeautjes in mijn koffer gedaan (liefffff, you're the best), die ik voor de camera uitpakte. Zo ben ik weer een paar sokken rijker, en was het toch een beetje alsof we samen mijn verjaardag vierden, heel leuk! Als ik er op terugkijk is het toch maar een hele bijzondere verjaardag geweest, die mij altijd bij zal blijven! (ook mede dankzij al jullie lieve felicitaties, waarvoor nogmaals dank!)

Dinsdag bestond opnieuw uit het bekijken van een aantal projecten, en nog meer mooie plekjes in en rondom Tirana. Zo zijn we eerst naar de dagopvang voor mensen met een verstandelijke beperking, van het syndroom van down tot autisme, geweest, opgezet door Bashkim met zijn "Help the Life" Association. Hij gaf ons een rondleiding door het gebouw, en vertelde wat er allemaal gedaan wordt met de cliënten, die er in jong en oud zijn. We mochten bij een aantal activiteiten eventjes kijken, en ontmoette op die manier een aantal verstandelijk beperkten, die allemaal nieuwsgierig mijn kant opkeken als ik binnenkwam. Een groepje jonge kinderen vloog naar buiten toen ze ons door het raam zagen gluren, en eentje vloog mij zelfs om de nek: ik viel bijna om, maar vond het zo vertederend! Ook vertelde Bashkim dat ze bezig zijn met het bouwen van een 3e verdieping, om daar cliënten zelfstandig te kunnen laten wonen. Het kost echter heel veel geld om dat voor elkaar te krijgen, en de association krijgt nul support van de regering van Albanië, waardoor het allemaal vanuit donaties vanuit het buitenland gefinancierd moet worden. Naast geld is er daar ook veel behoefte aan deskundigheid en kennis op het gebied van mensen met een verstandelijke beperking, en hoe met hun om te gaan. Het is hier tijden lang, en nog steeds wel eigenlijk, een soort van taboe geweest, waardoor programma's en projecten zoals die van Bashkim simpelweg niet bestonden. Ze lopen daarom nog achter op het gebied van bijvoorbeeld begeleiding en het ontbreekt er soms nog aan diepere kennis over bepaalde vormen van verstandelijke beperktheid. Mama, toen ik dit hoorde wist ik: dit is iets voor jou. Dus vaders, jouw non-avontuurlijke kontje gaat zich in de volgende vakantie in Albanië bevinden, dan weet je dat alvast. Het was mooi om te zien wat Bashkim allemaal voor elkaar krijgt en heeft gekregen, en om te horen hoe fijn en goed de mensen het daar hebben. Prachtig project!

Meteen daarna zijn we naar het Depot gereden, een groot magazijn waar de vrachtwagens van Hoop voor Albanië spullen en goederen brengen. Vervolgens zijn we door het dorpje Arbane teruggereden naar Tirana, wat werkelijk een prachtige rit was! Ongeveer een half uur lang omringd door bergen, en schattige huisjes. Het uitzicht reikte mijlenver, en ik keek mijn ogen uit in de auto. Op een gegeven moment reden we langs een grote vuilnisbelt, de grootste van Tirana als ik het goed begrepen had van Koos. We stapten uit, en met onze pluutjes boven het hoofd, want het was keihard aan het regenen, liepen we naar de rand van de weg, waarna het hetgeen wat Koos mij wilde laten zien zichtbaar werd: een zigeunerkamp, pal naast de vuilnisbelt. Het was een armoedig gezicht, kleine slecht gebouwde hutjes, hoogstwaarschijnlijk met materialen van de vuilnisbelt, één grote modderbende vanwege het slechte weer, en alsnog waren er buiten zigeuners aan het werk. Beeld je in dat je geen stenen muren hebt als fundering voor je huisje, maar doeken, platen etc., en hoe het dus ontbreekt aan warmte, elektriciteit en water. Op zo'n moment wordt je weer even met beide benen op de grond gezet, en besef je hoe goed wij het hebben in Nederland.

Aangekomen bij de rand van Tirana, brachten we een bezoekje aan de TEG, een groot overdekt winkelcentrum. Opnieuw een huge contrast: zo sta je het ene moment te kijken bij zigeuners die op en van de vuilnisbelt leven, en nog geen kilometer verderop zit er een immens gebouw met peperdure winkels. Hele aparte overgang. Echt gewinkeld hebben we niet, maar heb het wel allemaal een beetje kunnen bekijken, en ga binnenkort een keer met Dinie terug, want wil het arme Koos ook niet aan doen. Het is wel bekend dat ik niet vies ben van een goede shoppartij, en over het algemeen vind ik mijzelf een prima shoppartner, alleen denkt niet iedereen daar zo over. Babette, waar ben je als ik je nodig heb?
Ik spoel even door naar woensdag: opnieuw een dagje werken in de gaarkeuken. Ik had een leuk gesprekje met Dennis over van alles en nog wat, sport, telefoons, winkels en muziek. Zo stond ik niet veel later de sla en tomaatjes te snijden terwijl Swedish House Maffia en hits als Empire State of Mind door de ruimte knalde. Ik vond het wel leuk, de oudere vrouwtjes wat minder. Het leukste moment vind ik als de kinderen beginnen binnen te druppelen. Heel veel komen naar je toe, geven je een knuffel of hand, en vragen allemaal heel trots: how are you? De kinderen die geen Engels kunnen, kijken je vaak aan en glimlachen verlegen. Het feit dat zij zó waarderen dat jij er bent, is all that matters to me. Het maakt dan niet uit wat je doet, of je nu voor hen staat om ze iets mee te geven, of helpt in de keuken met het klaarmaken van hun eten: je hulp, groot of klein en in welke vorm dan ook, wordt gewaardeerd en is nodig! Dat maakt het zo mooi. Morgen ga ik een mini Engels lesje met ze doen, wat me ontzettend leuk lijkt! Ben benieuwd!

Sinds dinsdagavond zijn er twee Nederlandse vrouwen gekomen in het guesthouse, de dochter van de oprichters van Hoop voor Albanië met een vriendin. Zij starten samen een projectje, waarbij ze mensen uit Albanië, zowel de oude vrouwtjes uit de dorpjes, als de verstandelijk beperkten van het huis van Bashkim, verschillende producten laten haken/breien, om dat vervolgens in Nederland te verkopen. Ze hebben een merk gestart, Hope Made, en zorgen er op deze manier voor dat de dorpelingen een salarisje krijgen, en met het overige geld kunnen een heleboel andere mooie dingen gedaan worden. Gisteravond namen zij ons mee uit eten naar een van de meest luxe tentjes van Tirana, Sofra e Ariut. De bediening loopt daar in Albanese klederdracht, er is live muziek, en de inrichting is prachtig. Na met twee van de bediendes al op de foto te zijn geweest, kwamen twee mannen aanzetten die een hoedje op mijn hoofd drukten en moest ik opnieuw op de foto. Het was een traditioneel, van oorsprong Kosovaars hoedje, die het hoofd/de baas van het gezin altijd droeg. Kort gezegd hoedjes voor bazen dus. Het stond mij dan ook fan-tas-tisch, heel passend. Het eten overtrof toch wel alles. Ik had kalfsfilet met ananas en een grand marinier saus als hoofdgerecht, en tre lethe (cake, zompig van 3 soorten melk waar het in gedompeld is met een soort van caramelsaus eroverheen) als dessert besteld en het was echt ontiegelijk lekker. Ze hadden wijnglazen van een grootte waar zowat je hoofd in paste, die om de zoveel tijd weer werden bijgevuld, zonder ook maar een seintje te hoeven geven. Na elke actie van een van de obers zei ik heel netjes "falënderit" (dankjewel) wat ze hier ook niet gewend zijn. De Albanezen zijn wat dat betreft wat lomper, en vrij onbeschoft ook als je het mij vraagt, en gebruiken zo min mogelijk woorden, en al helemaal geen dankjewel, bij het bestellen tijdens het uiteten gaan. De reactie van de bediening is dan wel weer erg leuk, dus ik hou hem er lekker in. Ik heb heel erg genoten van het hele gebeuren, en vond het super lief dat Marsha en Ilse mij mee hadden gevraagd.

Vandaag zijn we op bezoek geweest bij Julio, een van de kinderen die Koos en Dinie hebben opgevoed in het kinderhuis dat zij hebben gerund in Gjirokastër, in het zuiden van Albanië, een aantal jaar geleden. Hij woont met zijn pleeggezin in Elbasan, de op twee na grootste stad van Albanië. Allereerst gingen we koffiedrinken met de pleegmoeder, waar Dinie een gesprek mee voerde, terwijl ik met Koos kletste en thee en chocomelk dronk. Vervolgens gingen we naar hun huis, waar ik Julio en nog twee andere pleegkinderen ontmoette, Nadih (ik hoop dat ik het goed schrijf) en Emanuel. Opnieuw werd er met hen een gesprekje gevoerd, en at ik vooral sinaasappels. Nu ik erover nadenk heb ik vooral gedronken en gegeten, aangezien ik nog heel weinig Albanees versta. Nu is eten iets waar ik wel van hou en goed kan ook, dus was verder ook prima.
Alle drie de jongens hebben met elkaar in een opvanghuis gezeten, waarna ze zijn opgenomen in het gezin van Moza en haar man. Alle drie hebben ook een flinke geschiedenis, echt al bizar veel meegemaakt voor hun leeftijd, waardoor het niet altijd makkelijk is om ze in huis te hebben. Zo sneu om die verhalen te horen, wetende dat het zoveel impact op die jongens heeft gehad, en het hen op een manier beschadigd heeft. Ik voel me bevoorrecht dat ik gewoon heb op kunnen groeien met een papa en een mama die zielsveel van mij houden, en dat altijd hebben laten merken, iets wat de jongens niet hebben gehad. Julio is één van de 11 kinderen die Koos en Dinie in hun kinderhuis hebben opgevoed.. ieder kind met een eigen, heftig verhaal. Wat is het goed en mooi wat Koos en Dinie maar ook Moza doen/gedaan hebben, en wat zouden er eigenlijk een hoop meer van dat soort mensen moeten zijn! Heel bijzonder.

De afgelopen dagen heb ik weer ontzettend veel gezien, en vooral veel gehoord. Het wordt mij meer en meer duidelijk hoe krom sommige dingen hier zijn, hoe apart er gedacht wordt, hoe anders de cultuur is, en hoe groot de contrasten zijn. Er moet zoveel gebeuren en veranderen nog, en daar is inzet maar vooral ook geduld voor nodig, iets wat Koos en Dinie en de andere mensen van Hoop voor Albanië hebben, in mijn ogen. Mijn diepe respect. De eerste week was best intens en heftig, maar vooral heel leuk! On to the next one!

Heel veel liefs.